W obrazach Poliny Raiko motywy religijne przeplatają się z sowieckimi symbolami. W domu Raiko ważniejszy od aniołów wydaje się autoportret gospodyni domu w mundurze wojskowym z karabinem w rękach, skrzydłami i czerwoną gwiazdą z zapisaną datą 1941-1945, która zwykle odnosi się do Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, kiedy Polina Rayko była nastolatką. Obok kobiety-żołnierza Polina Raiko jest też uskrzydloną medyczką wojskową. Outsiderka całe życie pracowała w kołchozie, najemnie, uprawiała owoce i warzywa w swoim przydomowym ogródku. Zaczęła tworzyć w wieku 69 lat, po śmierci męża i dzieci aby przezwyciężyć rodzinną traumę. W latach 90 -tych tragicznie straciła córkę, jej mąż zmarł, ona sama doznała przemocy ze strony syna alkoholika.
Kiedy ostatecznie została sama ze swoim światem fantazji, lęków i marzeń jesienią 1998 roku zaczęła malować swój dom w Oleszkach na Ukrainie. Jak wówczas stwierdziła: „Tak czy siak było trzeba pomalować ściany więc pomyślałam, że spróbuje narysować coś co rozjaśni moją duszę”. Całą miesięczną emeryturę przeznaczyła na zakup środków malarskich. Do swoich obrazów używała najprostszej i najtańszej farby, które kupowała na lokalnym targu. Ostatecznie pomalowała całą posiadłość, po kolei ozdabiając malowidłami kolejne partie swojego domu, ściany, sufity, piec, ogrodzenia. Najczęściej pojawiającymi się motywami są przedstawienia roślin, zwierząt, aniołów i ludzi przy pracy.
Outsiderka zaczęła nawet przyjmować zlecenia od swoich przyjaciół, malując niewielkie fragmenty ścian w ich domach, przy piecach, na bramach a nawet pomniki na miejscowym cmentarzu. Stopniowo dom Poliny Rayko stał się miejscem pielgrzymek. Po jej śmierci został wystawiony na sprzedaż przez spadkobierców. Dom zakupiło małżeństwo z Kanady mieszkające na Ukrainie, pragnące uchronić dom przed zniszczeniem. W międzyczasie powstała Fundacja Poliny Rayko, kierowana przez artystę wizualnego Wiczesława Masznickiego.
Polecam:
Film dokumentalny „Raj”,w reżyserii Nadii Koshman, powstały z inicjatywy kijowskiego artysty Borysa Eghiazariana.
Wystawa „Przestrzeń własna”, Centrum Sztuki Pinczuka w Kijowie, 2018. Wystawa podkreślała miejsce kobiet w sztuce ukraińskiej z uwzględnieniem specyfiki sytuacji społeczno-politycznej kraju, podejmowała także kwestię kobiecego „pokoju” we współczesnym społeczeństwie ukraińskim.
O. Afanasyeva, S. Dyachenko, lane O. Mankovskaya, „The Road to Paradise: Catalog of works/ Introduction”, CMI „Totem”, Kherson: Naddnipryanochka; Totem, 2005
https://outsider-environments.blogspot.com/
https://lesgrigrisdesophie.blogspot.com
